Studium demograficzne - ludność gminy Pokój oraz prognoza do 2010 roku (Robert Rauziński, Lucja Rauze)
Studium demograficzne - ludność gminy Pokój oraz prognoza do 2010 roku
(Robert Rauziński, Lucja Rauze)
Analiza rozwoju ludności w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości stanowi podstawę do budowy polityki – gospodarczej i przestrzennej gminy. Analiza zmian rozwoju ludności, uchwycenie zmian w strukturze wieku i płci ludności, procesach migracyjnych, źródłach utrzymania, aktywności zawodowej, ocena bezrobocia i kształcenia młodzieży stanowi podstawę na której można budować koncepcję rozwoju społeczno – gospodarczego gminy.
Procesy demograficzne wiążą się ściśle z wieloma dziedzinami życia gminy Pokój. Wpływają na sytuację w zakresie szkolnictwa, rynku pracy, warunków mieszkaniowych, pomocy społecznej oraz kształtują rozmiary i kierunki inwestycji demograficznych (żłobki, przedszkola, szkoły, miejsca pracy, opieka społeczna i inne).
Analiza stanu istniejącego
Na koniec 2000 roku stan ludności gminy Pokój wynosił 5 646 osób (tabela 1), w tym mężczyźni
Tabela 1. Ludność gminy Pokój w latach 1950 – 2000
Rok |
Liczba ludności - stan w dniu 31 XII |
Rok |
Liczba ludności - stan w dniu 31 XII |
1950 |
6 772 |
1989 |
5 609 |
1960 |
6 487 |
1990 |
5 672 |
1970 |
6 308 |
1991 |
5 655 |
1975 |
6 348 |
1992 |
5 681 |
1980 |
5 440 |
1993 |
5 693 |
1981 |
5 344 |
1994 |
5 706 |
1982 |
5 368 |
1995 |
5 700 |
1983 |
5 523 |
1996 |
5 716 |
1984 |
5 594 |
1997 |
5 751 |
1985 |
5 621 |
1998 |
5 714 |
1986 |
5 658 |
1999 |
5 683 |
1987 |
5 636 |
2000 |
5 646 |
1988 |
5 591 |
|
|
Źródło: Roczniki statystyczne z lat 1951-2001, US w Opolu.
Przeprowadzona szczegółowa analiza rozwoju ludności gminy wskazuje na następujące etapy (fazy) przyrostu ludności (tabela 2).
Tabela 2. Przyrost (spadek) liczby ludności gminy w latach 1951 – 2000
Lata |
Ogółem | |
liczba osób |
udział procentowy | |
1951 – 1960 |
- 285 |
95,8 |
1961 – 1970 |
- 179 |
97,2 |
1971 – 1980 |
- 868 |
86,2 |
1981 – 1990 |
+ 232 |
104,3 |
1991 – 2000 |
- 26 |
99,5 |
Razem 1951 - 2000 |
- 1 126 |
83,3 |
Z analizy powyższych danych wynika, że na przestrzeni lat 1951 – 1980 nastąpił znaczny spadek liczby ludności – bo aż o 1323 osoby. Od roku 1981 obserwujemy stabilizację liczby ludności gminy. Zmiany w liczbie ludności gminy wiążą się z migracjami zagranicznymi.
Analiza rozmieszczenia ludności w gminie wskazuje, że najbardziej zaludnione wsie to: Pokój, Domaradz i Zieleniec. Najmniejsze wsie to Siedlice i Krzywa Góra.
W przedziale do 100 mieszkańców znajdują się 2 wsie
101 – 300 mieszkańców znajdują się 4 wsie
301 – 500 mieszkańców znajdują się 4 wsie
501 – 700 mieszkańców znajduje się 1 wieś
701 – 900 mieszkańców znajduje się 0
901 – 1100 mieszkańców znajduje się 1 wieś
powyżej 1100 mieszkańców znajduje się 1 wieś.
W latach 1951–1970 nieznaczny wzrost liczby ludności nastąpił w 4 wsiach: Zieleniec, (o 22,2 %), Zawiść ( 5,3 %), Ładza (3,3 %) i Pokój (2,5 %). W latach 1991–2000 wzrost liczby ludności nastąpił jedynie w 2 wsiach: Krzywa Góra (o 11,6 %), Pokój (5,0 %). We wsi Zawiść liczba ludności była stabilna. W pozostałych 10 wsiach odnotowano spadek liczby mieszkańców.
Należy zaznaczyć, że liczba ludności dla lat 1991, 1996 i 2000 nieznacznie różni się od danych zawartych dla gminy w tabeli 11. Dane oparto na materiałach Urzędu Gminy i nie mają wpływu na tendencje przyrostu lub spadku w poszczególnych wsiach. Jak wynika z danych w roku 2000 społeczność gminy Pokój charakteryzowała się wysokim odsetkiem ludności w wieku przedprodukcyjnym (w gminie 25,6%, w województwie – 23,4%) i nieco niższym wskaźnikiem w wieku poprodukcyjnym (w gminie 12,4%, w województwie - 14,5%). Na przestrzeni lat 1995–2000 obserwujemy spadek udziału w ogólnej liczbie mieszkańców grupy przedprodukcyjnej (0-17 lat) z 30,4% do 25,6% i wzrost udziału grupy produkcyjnej (18 – 59/64) z 58,0% do 62,0% i grupy poprodukcyjnej z 11,6% do 12,4%. Wiąże się to ze zwiększonym popytem na miejsca pracy i zwiększoną potrzebę opieki nad ludźmi starszymi.
Tabela 3. Struktura wieku ludności na dzień 31 XII 2000 r.
Ogółem ludność |
W tym w wieku | ||
przedprodukcyjnym 0 –17 |
produkcyjnym 18 – 59 / 64 |
poprodukcyjnym 60+/ 65 + | |
5 646 |
1 446 |
3 499 |
701 |
100,0 % |
25,6 % |
62,0 % |
12,4 % |
województwo – 100.0% |
23,4 % |
62,1 % |
14,5 % |
Źródło: Rocznik Statystyczny województwa opolskiego 2001, Urząd Statystyczny w Opolu, Opole 2001, s. 71.
Tabela 4. Struktura wieku ludności gminy w latach 1995–2000
Grupy wieku |
W latach | |||||
1995 |
1996 |
1997 |
1998 |
1999 |
2000 | |
Ogółem – osób |
5 700 |
5 716 |
5 751 |
5 714 |
5 683 |
5 646 |
przedprodukcyjnym |
1 733 |
1 700 |
1 659 |
1 581 |
1 517 |
1 446 |
produkcyjnym |
3 306 |
3 356 |
3 400 |
3 442 |
3 465 |
3 499 |
poprodukcyjnym |
661 |
660 |
692 |
691 |
701 |
701 |
Udział procentowy | ||||||
Ogółem - % |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
przedprodukcyjnym |
30,4 |
29,7 |
28,8 |
27,7 |
26,7 |
25,6 |
produkcyjnym |
58,0 |
58,7 |
59,1 |
60,2 |
61,0 |
62,0 |
poprodukcyjnym |
11,6 |
11,6 |
12,1 |
12,1 |
12,3 |
12,4 |
Źródło: Materiały Urzędu Statystycznego w Opolu.
Tabela 5. Struktura wieku ludności gminy w latach 1996–2000
Rok |
Ogółem ludności |
W wieku | ||||||
przed- produkcyjnym 0-17 |
w tym |
produkcyjnym 18 – 59/ 64 |
poprodukcyj-nym 60 +/ 64 + | |||||
0-2 |
3-6 |
7 -14 |
15-17 | |||||
1996 |
5 716,0 |
1 700 |
210 |
332 |
838 |
320 |
3 356 |
660 |
100,0 |
29,7 |
3,6 |
5,8 |
14,7 |
5,6 |
58,7 |
11,6 | |
2000 |
5 646 |
1 446 |
154 |
264 |
695 |
333 |
3 499 |
701 |
100,0 |
25,6 |
2,7 |
4,7 |
12,3 |
5,9 |
62,0 |
12,4 |
Analizując szczegółowo strukturę wieku ludności grupy przedprodukcyjnej na przestrzeni lat 1996–2000 nastąpił znaczny spadek w grupach 0–2, 3–6 i 7–14, łącznie z 24,1% do 19,7%. Zmiany te rzutują na infrastrukturę oświatową, w tym na ukształtowanie sieci przedszkolnej, szkół podstawowych i gimnazjalnych.
Jak wynika z danych przyrost rzeczywisty ludności w latach 1976–2000 był ujemny i wynosił 702 osób, a więc średniorocznie 23 osoby. Oznacza to, że znaczna część przyrostu naturalnego (69 %) wyemigrowała poza obszar gminy, w tym głównie za granicę do Niemiec. Ujemny przyrost ludności nastąpił głównie w latach 1976–1980 i 1996–2000 o 962 osoby. W latach 1981–1995 ludność gminy wzrastała nieznacznie o 260 osób.
Tabela 6. Ruch naturalny i wędrówkowy ludności gminy Pokój
Lata |
Przyrost rzeczywisty |
Przyrost naturalny |
W tym |
Saldo migracji | ||
urodzenia |
zgony |
ogółem |
w tym- zagraniczne | |||
1976 - 1980 |
- 908 |
328 |
613 |
285 |
- 1 035 |
- 1 246 |
1981 – 1985 |
+181 |
349 |
602 |
253 |
- 196 |
- 273 |
1986 – 1990 |
+51 |
207 |
450 |
243 |
- 153 |
-180 |
1991 – 1995 |
+28 |
123 |
368 |
245 |
-74 |
-182 |
1996 – 2000 |
-54 |
8 |
280 |
272 |
-55 |
-104 |
Razem 1976 - 2000 |
- 702 |
1 015 |
2 313 |
1 298 |
- 1 513 |
- 1 985 |
Na przestrzeni 25 lat (1976–2000) liczba urodzeń (tabela 6) w gminie utrzymuje się na poziomie 43–136 osób. Średnioroczna liczba urodzeń w tym okresie wynosi 93 osoby. Od roku 1986 obserwujemy systematyczny spadek liczby urodzeń. W poszczególnych 5-leciach średnioroczna liczba urodzeń kształtowała się następująco:
· 1976–1980 - 123 osoby
· 1981–1985 - 120 osób
· 1986–1990 - 90 osób
· 1991–1995 - 74 osoby
· 1996–2000 - 56 osób.
Zgony w tym okresie utrzymują się w zasadzie na stałym poziomie (tabela 7). Średnioroczna liczba zgonów wynosi 52 osoby. Przyrost naturalny od roku 1990 systematycznie spada. O ile w okresie pięcioletnim 1976–1980 i 1981–1985 średnioroczny przyrost naturalny wynosił 66 i 70 osób, to w następnych pięcioleciach 1986–1990 - 41 osób, 1991–1995 -
Tabela 7. Przyrost naturalny i saldo migracji w gminie Pokój
Rok |
Urodzenia |
Zgony |
Przyrost naturalny |
Saldo migracji |
Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców | |
ogółem |
w tym - zagraniczne | |||||
1976 |
120 |
68 |
52 |
- 250 |
- 262 |
8,5 |
1977 |
109 |
51 |
58 |
- 247 |
-246 |
9,7 |
1978 |
119 |
55 |
64 |
-214 |
- 199 |
11,4 |
1979 |
136 |
62 |
74 |
- 239 |
- 381 |
13,6 |
1980 |
129 |
49 |
80 |
-85 |
-158 |
14,7 |
1981 |
114 |
43 |
71 |
-195 |
-173 |
13,3 |
1982 |
124 |
54 |
70 |
-46 |
-46 |
13,1 |
1983 |
115 |
56 |
59 |
+73 |
-25 |
10,7 |
1984 |
114 |
49 |
65 |
+6 |
-5 |
10,7 |
1985 |
135 |
51 |
84 |
-34 |
-24 |
13,0 |
1986 |
107 |
55 |
52 |
-15 |
-5 |
9,1 |
1987 |
90 |
38 |
52 |
-74 |
-45 |
9,0 |
1988 |
85 |
50 |
35 |
-77 |
-72 |
6,1 |
1989 |
86 |
45 |
41 |
-23 |
-41 |
7,2 |
1990 |
82 |
55 |
27 |
+36 |
-17 |
4,7 |
1991 |
84 |
46 |
38 |
-55 |
-61 |
6,6 |
1992 |
83 |
55 |
28 |
-60 |
-39 |
4,9 |
1993 |
71 |
43 |
28 |
-16 |
-30 |
4,9 |
1994 |
64 |
46 |
18 |
+35 |
-19 |
3,1 |
1995 |
66 |
55 |
11 |
+22 |
-33 |
1,8 |
1996 |
69 |
64 |
5 |
+6 |
-21 |
0,9 |
1997 |
54 |
50 |
4 |
+20 |
-12 |
0,7 |
1998 |
56 |
59 |
-3 |
+1 |
-24 |
-0,5 |
1999 |
43 |
53 |
-10 |
-26 |
-11 |
-1,7 |
2000 |
58 |
46 |
12 |
-56 |
-36 |
2,1 |
Razem 1976 - 2000 |
2 313 |
1 298 |
1 015 |
- 1 513 |
- 1 985 |
----------- |
Źródło: Roczniki Statystyczne US w Opolu.
Wyrazem regresu demograficznego gminy jest również wysoka emigracja ludności. W okresie lat 1976–2000 migracja była ujemna i wynosiła 1 513 osób, w tym
· migracje wewnętrzne + 472 osoby,
· migracje zagraniczne - 1 985 osoby.
Kształtowanie się migracji w poszczególnych pięcioleciach przedstawiono w tabeli 8.
Tabela 8. Zjawisko migracji w gminie Pokój
Lata |
Ogółem |
W tym | |
wewnętrzne |
zagraniczne | ||
1976 – 1980 |
- 1 035 |
+ 211 |
- 1 246 |
1981 – 1985 |
- 196 |
+.77 |
- 273 |
1986 – 1990 |
- 153 |
+ 27 |
- 180 |
1991 – 1995 |
- 74 |
+ 108 |
- 182 |
1996 – 2000 |
- 55 |
+ 49 |
- 104 |
Powyższe dane wskazują, że największy odpływ ludności nastąpił w latach 1976– 1980. Od roku 1982 migracje znacznie spadły, a nawet w roku 1990, 1994–1998 były dodatnie. Migracje zagraniczne również od roku 1982 znacznie spadły. O ile w latach 1976–1981 średnioroczne migracje zagraniczne wynosiły 237 osób, to w pozostałych 1982–2000 tylko 30 osób. Ujemne migracje są niepokojące i wpływają niekorzystnie na sytuację demograficzną gminy Pokój, gdyż dotyczą w większości odpływu ludzi młodych, prężnych.
Niezależnie od emigracji stałej na terenie gminy występuje zjawisko emigracji czasowej. Wiąże się to z pracą poza granicami kraju (Niemcy), głównie osób z wykształceniem średnim i zasadniczym zawodowym. Czasowe migracje zagraniczne należy uznać za czynnik wpływający na kształtowanie się sytuacji w zakresie ograniczenia bezrobocia na lokalnym rynku pracy.
Analizując sytuację demograficzną poszczególnych wsi należy zauważyć, że w okresie ostatnich pięciu lat (1996–2000) przyrost naturalny był dodatni w 7 wsiach i ujemny w 6 wsiach (Dąbrówka Dolna, Domaradzka Kuźnia, Kopalina, Krogulna, Ładza).
Według danych Urzędu Gminy w okresie lat 1996 – 2000 wyemigrowały do Niemiec 104 osoby. Najwięcej osób wyemigrowało ze wsi Ładza (28 osób), Fałkowice (19 osób), Lubnów (15 osób), Domaradz (14 osób), Pokój (12 osób) ( tabela 20).
Ludność gminy Pokój charakteryzuje się wysokim odsetkiem ludności utrzymującej się ze źródeł pozarolniczych. Wskaźnik ten w 1988 r. wynosił 68,3%. Na przestrzeni lat 1970–1988 wskaźnik ten wzrósł nieznacznie z 65,4% do 68,3%. W roku 2000 odsetek ludności utrzymującej się ze źródeł pozarolniczych nieco wzrósł. Fakt ten należy uznać za zjawisko trwałe i pozytywne, związane z wielofunkcyjnym rozwojem gminy.
Tabela 9. Migracje za granicę (Niemcy) w latach 1996–2000
Wsie |
Wyjazdy w latach | |||||
Ogółem 1996 - 2000 |
1996 |
1997 |
1998 |
1999 |
2000 | |
Ogółem gmina |
104 |
21 |
12 |
24 |
11 |
36 |
Dąbrówka Dolna |
2 |
--- |
--- |
2 |
--- |
--- |
Domaradz |
14 |
6 |
--- |
1 |
2 |
5 |
Domaradzka Kuźnia |
1 |
--- |
--- |
1 |
--- |
--- |
Fałkowice |
19 |
7 |
--- |
3 |
--- |
9 |
Kopalina |
2 |
--- |
2 |
--- |
--- |
--- |
Krogólno |
3 |
--- |
--- |
--- |
3 |
--- |
Krzywa Góra |
--- |
--- |
--- |
--- |
--- |
--- |
Lubnów |
15 |
--- |
5 |
2 |
2 |
6 |
Ładza |
28 |
6 |
4 |
5 |
1 |
12 |
Pokój |
12 |
2 |
--- |
6 |
2 |
2 |
Siedlice |
--- |
--- |
--- |
--- |
--- |
--- |
Zawiść |
3 |
--- |
--- |
2 |
--- |
1 |
Zieleniec |
5 |
--- |
1 |
2 |
1 |
1 |
Źródło: Dane Urzędu Gminy Pokój.
Poziom wykształcenia ludności gminy w latach 1970–1988 wykazywał tendencje wzrostu (tabela 10).
Tabela 10. Poziom wykształcenia ludności gminy w wieku 15 lat i więcej
w latach 1970–1988
Wyszczegól-nienie |
Ludność w wieku 15 lat i więcej w 1998 r. z wykształceniem |
Ludność w wieku 15 lat i więcej według poziomu wykształcenia w % | ||||||
wyższym |
średnim |
wyższe |
średnie | |||||
1970 |
1978 |
1988 |
1970 |
1978 |
1988 | |||
Gmina Pokój |
123 |
527 |
0,5 |
1,0 |
3,1 |
5,0 |
8,2 |
13,2 |
Wsie województwa |
--- |
--- |
0,5 |
1,1 |
1,9 |
5,2 |
9,1 |
13,5 |
Źródło: Spisy Powszechne.
Z powyższych danych wynika, że w stosunku do średnich dla gmin województwa, w gminie Pokój ludność z wyższym wykształceniem stanowi aż 3,1%, a w województwie jedynie 1,9%. W gminie wśród zawodowo czynnych w rolnictwie (1191 osób) wykształcenie wyższe posiadało jedynie 23 osoby, w tym rolnicze 13. Rolnictwo zatem pozbawione jest kadr kwalifikowanych.
Z analizy pracujących w gospodarce narodowej w gminie Pokój wynika, że gros miejsc pracy w gminie znajduje się w przemyśle, zdrowiu i edukacji. Na przestrzeni lat 1997–2000 liczba miejsc pracy spadła z 684 do 509 (o 175 miejsc) tj. o 25,6%. Przyrost miejsc pracy nastąpił jedynie w ochronie zdrowia i opiece społecznej.
Przemiany społeczno–gospodarcze jakie dokonały się w województwie opolskim, nie ominęły również gminy Pokój. Racjonalizacja w zatrudnieniu nie jest w pełni rekompensowana tworzeniem się nowych miejsc pracy. Jak wynika z danych tabeli 23 liczba miejsc pracy znacznie zmalała i pojawił się problem bezrobocia. Na koniec grudnia 2000 r. w gminie 447 osoby, w tym 262 kobiety pozostawało bez pracy.
Tabela 11. Liczba bezrobotnych w gminie w latach 1997 – 2000 ( stan na dzień 31 XII)
Rok |
Liczba bezrobotnych |
Stopa bezrobocia1) | |
w gminie |
w województwie | ||
1997 |
231 |
6,8 |
7,0 |
1998 |
243 |
7,1 |
7,0 |
1999 |
290 |
8,4 |
8,9 |
2000 |
447 |
12,8 |
10,3 |
30.06. 2001 r. |
472 |
--- |
--- |
1) Bezrobotni w % ludności w wieku produkcyjnym.
Źródło: Urząd Statystyczny w Opolu.
Na przestrzeni lat 1997–2001 liczba bezrobotnych się podwoiła. Jest to zjawisko niepokojące. Stopa bezrobocia w gminie w 2000 r. była wyższa (12,8%) niż średnia w województwie (10,3%). Z ogólnej liczby 447 bezrobotnych na koniec 2000 r. kobiety stanowiły 58,6% (262 osoby), absolwenci 8,1 % (36 osób), nie posiadający prawa do zasiłku 70,9% (317 osób), zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładu pracy 12,3% (55 osób). Bezrobotni według wykształcenia:
· wyższe 1 (0,2 %),
· policealne i średnie zawodowe 75 (16,8%),
· średnie ogólnokształcące 17 (3,8%),
· zasadnicze zawodowe 194 (43,4%),
· pozostałe 160 (35,8%).
Bezrobotni według wieku:
· 15 – 24 lat 137 (30,7 %),
· 25 – 34 lat 120 (26,8%),
· 35 – 44 lat 93 (20,8%),
· 45 – 54 lat 85 (19,0%),
· 55 lat i więcej 12 (2,7%).
Z analizy powyższych danych wynika, że bezrobotni to głównie osoby z wykształceniem poniżej średniego (zasadnicze zawodowe i podstawowe) oraz ludzie młodzi w wieku 15–34 lata (57,5 %).
Niepokojące zjawisko to fakt, że wśród bezrobotnych na 30.06.2001 r. osób pozostających bez pracy
· do 1 miesiąca jest 37 (7,8 %),
· od 1 –3 miesięcy jest 52 (11,0%),
· 3-6 miesięcy jest 66 (4,0%),
· 6 –12 miesięcy jest 157 (33,3%),
· 12 –24 miesiące jest 107 (22,7%),
· powyżej 24 miesięcy jest 53 (11,2%).
A zatem aż 33,9% osób pozostaje bez pracy powyżej roku. Zjawisko to stwarza frustrację, patologię i poszerza strefę ubóstwa wśród mieszkańców gminy. Dlatego stworzenie miejsc pracy to zadanie priorytetowe dla samorządu gminy.
Prognoza demograficzna gminy Pokój do 2010 roku
W gminie Pokój w latach dziewięćdziesiątych (1991–2000) obserwowaliśmy niewielki spadek liczby ludności (99,5%) i wynosiła w 2000 r. 5 646 osób. Spadek ludności gminy wynikał głównie ze spadku urodzeń i odpływu ludności na skutek migracji zagranicznych. Prognoza liczby i struktury ludności gminy została opracowana w oparciu o prognozę GUS z 2000 roku w układzie powiatowym. Szczegółowa prognoza demograficzna gminy Pokój według grup wieku i lat 2001, 2005, 2010 została opracowana autorsko (R. Rauziński i zespół) w oparciu o dotychczasowe trendy rozwoju demograficznego. Przyjęto założenia optymistyczne jeżeli chodzi o urodzenia, pesymistyczne w zakresie migracji. Zawarte w prognozie informacje są ostrzegawcze, o dużym stopniu realności. Przewiduje się następujące wielkości urodzeń w latach:
2001 – 60 osób 2004 – 69 osób 2007 – 81
2002 – 63 2005 – 73 2008 - 85
2003 – 66 2006 – 77 2009 – 90
2010 – 95
Procesy demograficzne w gminie Pokój do 2010 roku będą charakteryzowały się następującymi zjawiskami:
· tendencją do wzrostu urodzeń;
· wzrostem liczby zgonów;
· bardzo niskim przyrostem naturalnym;
· ujemnym saldem migracji;
· spadkiem przyrostu rzeczywistego ludności.
Przewiduje się, że w latach 2001–2010 (tabela 24) urodzi się w gminie - 759 osób, umrze - 690 osób. Przyrost naturalny (urodzenia minus zgony) wyniesie więc + 69 osób. Uwzględniając ujemne migracje wewnętrzne i zewnętrzne w wysokości - 151 osób, przyrost rzeczywisty ludności w w/w okresie będzie ujemny w wysokości - 82 osoby. Przewidywana liczba ludności gminy na koniec 2005 r. wyniesie 5 508 osób, a w 2010 r. – 5 460 osób. Procesy demograficzne w gminie podobnie jak w województwie i kraju świadczą o zarysowującym się kryzysie demograficznym. Niska liczba urodzeń w porównaniu z latami 1976 – 1990 wynika ze spadku dzietności, zmieniających się wzorców tworzenia rodziny i zachowań prokreacyjnych. Świadczy też o istotnym wpływie transformacji ustrojowej na sytuację demograficzną gminy (brak pracy, ubóstwo, skłonności do migracji).
W przyjętym okresie przypuszczać należy, że zajdą głębokie zmiany w strukturze demograficznej ludności gminy. Zmienność struktur demograficznych w latach 2001–2005 będzie miała istotny wpływ na strukturę rozwoju gminy (tabela 12), z uwagi na spadek liczby dzieci i młodzieży, znaczący przyrost ludności w wieku produkcyjnym (+138 osób) i proces starzenia się ludności (+ 29 osób). Równocześnie w latach 2006–2010 (tabela 26) procesy demograficzne będą przebiegały odmiennie niż w latach 2001–2005. Nastąpi stabilizacja liczby dzieci i młodzieży (0–17, wzrost + 5 osób), spadek ludności w wieku produkcyjnym (‑107 osób) i wzrost w wieku poprodukcyjnym (+54 osoby). Charakterystyczną cechą sytuacji demograficznej w tym okresie będzie spadek młodzieży w wieku szkoły wyższej 19–24 lata (o 175 osób). Przedstawione zmiany w strukturze wieku ludności są ściśle związane z potrzebami w zakresie koncepcji rozwoju szkolnictwa podstawowego, gimnazjalnego i licealnego (znaczący spadek liczby młodzieży w wieku 7–18 lat) oraz rynku pracy. Węzłową kwestią dla gminy będzie zatrudnienie przyrastających w latach 2001–2005 zasobów pracy (+138 osób) oraz zarejestrowanych bezrobotnych (472 osoby w dniu 30.06.2001 r.).
Tabela 12. Ludność gminy Pokój według grup wieku w roku 2000, 2005 i 2010
Grupy wieku |
Rok |
Wzrost lub spadek ludności w latach 2001 –2010 w % | ||
2000 |
2005 |
2010 | ||
Ogółem |
5 542 |
5 508 |
5 460 |
99,1 |
0 – 2 |
150 |
208 |
270 |
180,0 |
3 – 6 |
260 |
224 |
300 |
115,4 |
7 – 12 |
499 |
380 |
346 |
69,3 |
13 – 15 |
266 |
249 |
189 |
71,1 |
16 – 18 |
321 |
241 |
198 |
61,7 |
19 – 24 |
499 |
674 |
499 |
100,0 |
| ||||
0 – 17 |
1 419 |
1 218 |
1 223 |
86,2 |
18 – 59/64 |
3 436 |
3 574 |
3 467 |
100,9 |
60 +/ 65 + |
687 |
716 |
770 |
112,1 |
Tabela 13. Przyrost lub spadek ludności gminy w latach 2001 – 2010
Grupy wieku |
W latach | ||
2001 - 2005 |
2006 -2010 |
2001 – 2010 | |
Ogółem |
- 34 |
- 48 |
- 82 |
0 – 2 |
+ 58 |
+ 62 |
+ 120 |
3 – 6 |
- 36 |
+ 76 |
+ 40 |
7 – 12 |
- 119 |
- 34 |
- 153 |
13 – 15 |
- 17 |
- 60 |
- 77 |
16 – 18 |
- 80 |
- 43 |
- 123 |
19 – 24 |
+ 175 |
- 175 |
0 |
| |||
0 – 17 |
- 201 |
+ 5 |
- 196 |
18 – 59/64 |
+ 138 |
- 107 |
+ 31 |
60 +/ 65 + |
+ 29 |
+ 54 |
+ 83 |
Tabela 14. Struktura wieku ludności gminy w roku 2000, 2005 i 2010 [w %]
Grupy wieku |
Lata | ||
2000 |
2005 |
2010 | |
Ogółem |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
0 – 2 |
2,7 |
3,8 |
4,9 |
3 – 6 |
4,7 |
4,1 |
5,5 |
7 – 12 |
9,0 |
6,9 |
6,3 |
13 – 15 |
4,8 |
4,5 |
3,5 |
16 – 18 |
5,8 |
4,4 |
3,6 |
19 – 24 |
9,0 |
12,2 |
9,1 |
| |||
0 – 17 |
25,6 |
22,1 |
22,4 |
18 – 59/64 |
62,0 |
64,9 |
63,5 |
60 +/ 65 + |
12,4 |
13,0 |
14,1 |
Na ogólną podaż pracy brutto w latach 2001–2005 składać się będą następujące pozycje podaży pracy:
- po pierwsze: liczebność młodzieży w wieku 20 lat wchodzących na rynek pracy (urodzeń w latach 1981–1985 i 1986–1990)
Tabela 15. Podaż pracy młodzieży w latach 2001 –2010
Lata 2001 – 2005 |
Lata 2006 –2010 | ||
2001 |
114 osób |
2006 |
107 osób |
2002 |
124 |
2007 |
90 |
2003 |
115 |
2008 |
85 |
2004 |
114 |
2009 |
86 |
2005 |
135 |
2010 |
82 |
Należy zwrócić uwagę, że młodzież wchodząca na rynek pracy jest dobrze przygotowana do zawodu, gdyż będą to w większości absolwenci szkół średnich. Przedstawiona liczba młodzieży sięgającej po prace dotyczyć będzie głównie zawodów pozarolniczych (60–70%), pozostałe (30–40%) to młodzież, która może znaleźć pracę w rolnictwie i związaną z nim działalnością gospodarczą.
· po drugie: na podaż pracy składa się pozycja związana z istniejącym bezrobociem (aktualnie 472 osoby) i poziomem ich wykształcenia.
· po trzecie: dalsza restrukturyzacja rolnictwa i pozarolniczych miejsc pracy może wyzwolić pewne zasoby pracy, które będą stanowić dodatkową podaż pracy.
Jak już wspomniano przedstawiona prognoza demograficzna może ulec pewnym zmianom w zakresie procesów migracyjnych. Trzy czynniki mogą mieć istotne znaczenie w realności prognozy:
· w sytuacji istotnego ożywienia gospodarczego gminy (nowe inwestycje) może nastąpić dodatnia imigracja ludności, przy ograniczeniu emigracji.
· w sytuacji stabilizacji gospodarczej gminy przewidywana prognoza jest najbardziej podobna.
· w sytuacji regresu gospodarczego może nastąpić intensywny odpływ ludności, szczególnie w grupie 19 –24 lata.
W prognozie należy uwzględnić, że założenia dotyczące migracji, obok założeń w zakresie urodzeń stanowią najbardziej niepewny element prognozowania. Również sytuacja gospodarcza gminy będzie miała znaczący wpływ na rozwój lub spadek liczby mieszkańców. Podstawowe jednak zmiany w strukturze wieku ludności nie ulegną większym zmianom. Błąd w prognozie urodzeń może dotyczyć mniejszej liczby urodzeń i dla roczników urodzonych w latach 2001–2010 nie przekroczy 8–10%. Błąd w migracjach może dotyczyć zwiększającej się tendencji do emigracji.
Uwarunkowania demograficzne w strategii rozwoju gminy są podstawą jej budowy. Określają bowiem wielkość przyszłych potrzeb społeczno–gospodarczych, pozwalają na opracowanie koncepcji rozwoju edukacji, zatrudnienia, zdrowia, mieszkalnictwa, wypoczynku i ograniczania patologii społecznej.
Podsumowanie i wnioski
1. Sytuacja demograficzna gminy Pokój wskazuje, że w latach 1991–2000 zarysowuje się kryzys demograficzny wyrażający się spadkiem liczby ludności, liczby urodzeń, ujemnym saldem migracji zagranicznych. Od 1997 r. obserwujemy ujemny przyrost naturalny i proces starzenia się społeczeństwa gminy.
2. W latach 1995–2000 zmiany struktury wieku ludności charakteryzują się spadkiem udziału dzieci i młodzieży w strukturze demograficznej, wzrostem grupy wieku produkcyjnego i poprodukcyjnego.
3. W latach 1997–2000 przyrost zasobów pracy wynosił 99 osób, przy spadku zatrudnienia o 175 osób i wzroście bezrobocia do 447 osób. Na istniejące bezrobocie składają się więc trzy pozycje:
- przyrost zasobów pracy - 22,1%
- spadek zatrudnienia – 39,1%
- wzrost aktywności zawodowej (odpływ z rolnictwa, dotychczas niepracujący) – 38,8%.
4. Prognoza demograficzna ukazuje złożoność zmian w strukturze wieku ludności, odrębną dla lat 2001–2005 i 2006–2010.
Prognoza do 2005 r. pozwala na ukazanie kilku najważniejszych wniosków dla polityki społeczno–gospodarczej gminy:
- malejąca liczba dzieci w wieku przedszkolnym (3-6 lat) może ułatwić powszechne objęcie ich formą opieki przedszkolnej, co pozwala na umocnienie rodziny.
- malejąca liczba młodzieży w wieku szkoły podstawowej (7-12 lat) będzie sprzyjać polepszeniu jakości nauczania i poprawie warunków nauczania (racjonalizacja sieci szkolnej).
- zmniejszenie liczby młodzieży w wieku szkoły gimnazjalnej i licealnej tworzy warunki podwyższenia poziomu kształcenia.
- silny wzrost młodzieży wchodzącej na rynek pracy(19–24 lat), w wiek zawierania małżeństw oraz kształcenia w szkołach wyższych stwarza potrzeby w zakresie nowych miejsc prac, miejsc na studiach oraz nowych mieszkań. Ta grupa osób wymaga szczególnej troski ze strony lokalnych władz(nowych inwestycji). W latach 2006–2010 sytuacja demograficzna ulegnie zmianie – zaznaczy się wzrost liczby dzieci w wieku 0–6 lat, przy dalszym spadku młodzieży i ludności w wieku produkcyjnym.
Udział ludności w wieku emerytalnym w całym okresie (2001–2010) wzrasta, co wymaga działań na rzecz ochrony zdrowia i opieki społecznej. Prognoza wskazuje też, że emigracja zagraniczna będzie miała trwały charakter.
Opracowano na podstawie pracy pt.: „Modelowy program wykorzystania walorów przyrodniczo-krajobrazowych Stobrawskiego Parku Krajobrazowego w procesie rozwoju społeczno-gospodarczego Gminy Pokój”- autorstwa zespołu pod kierunkiem prof. dr hab. Krystyny Dubiel, Pokój 2001.