Stan zachowania przyrody na obszarze gminy (Małgorzata Juszczyszyn-Pieczonka)

 

Wysoka lesistość Stobrawskiego Parku Krajobrazowego, jak również specyficzne warunki wodne tego terenu sprawiają, że jest on zróżnicowany siedliskowo i występują tu liczne gatunki chronione i rzadkie.

 

Ochrona gatunkowa

 

Na obszarze Stobrawskiego Parku Krajobrazowego zarejestrowano występowanie 34 gatunków chronionych, z czego ochroną ścisłą objętych jest 26 gatunków, a częściową – 8 gatunków.[1]

W gminie Pokój występuje 14 gatunków objętych ochroną ścisłą i 9 gatunków objętych ochroną częściową. Występujące gatunki objęte ochroną ścisłą to:

·           długosz królewski Osmunda regalis L.

·           widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum L.

·           widłak goździsty Lycopodium clavatum L.

·           widlicz spłaszczony Diphasiastrum complanatum (L.) HOLUB

·           orlik pospolity Aquilegia vulgaris L.

·           grzybień biały Nymphaea alba L.

·           grążel żółty Nuphar lutea (L.) SIBTH. & SM.

·           wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum L.

·           kotewka orzech wodny Trapa natans L. S. L.

·           bluszcz pospolity Hedera helix L.

·           naparstnica purpurowa Digitalis purpurea L.

·           śniedek baldaszkowaty Ornithogalum umbellatum L.

·           kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis (RCHB.)

·           kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine (L.) CRANTZ

Spośród gatunków objętych ochroną częściową występują:

·           paprotka zwyczajna Polypodium vulgare L.

·           kopytnik pospolity Asarum europaeum L.

·           porzeczka czarna Ribes nigrum L.

·           kruszyna pospolita Frangula alnus MILL.

·           bagno zwyczajne Ledum palustre L.

·           marzanka wonna Galium odoratum (L.) SCOP.

·           kalina koralowa Viburnum opulus L. 

·           konwalia majowa Convallaria majalis L. 

·           śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis L.

Najcenniejszym obszarem, na którym występują najliczniej gatunki chronione to okolice Winnej Góry. Obszar ten wymaga szczególnej ochrony, nie tylko ze względu na występowanie bogatej gatunkowo flory, ale również ze względu na wyjątkowe walory krajobrazowe.

Na całym obszarze gminy Pokój zarejestrowano również występowanie licznych gatunków roślin nie objętych ochroną, ale bardzo rzadko występujących w tym regionie czy też ginących.

Na obszarze Stobrawskiego Parku Krajobrazowego zarejestrowano występowanie kilkudziesięciu gatunków chronionych zwierząt. Wśród kręgowców objętych ochroną występują:

·          kręgouste                        - 2 gatunki

·          ryby                     - 2 gatunki

·          płazy                    - 11 gatunków

·          gady                     - 5 gatunków

·          ptaki                    - 91 gatunków

·          ssaki                    - 17 gatunków.

Część z nich zarejestrowano również w gminie Pokój.

 

Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe i użytki ekologiczne[2]

 

Wyjątkowe walory krajobrazowe i bogactwo flory i fauny dały podstawę do wytypowania na terenie gminy Pokój jednego obszaru godnego uznania za zespół przyrodniczo-krajobrazowy i trzy jako użytki ekologiczne.

Proponowany do objęcia ochroną zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Łąki nad Budkowiczanką” stanowi kompleks wydm, łąk świeżych, okresowo podmokłych łąk wilgotnych, rozlewisk oraz niewielkie bagno. Położony jest w dolinie rzeki Budkowiczanki około 1 km na zachód od wsi Krzywa Góra. Część łąk pozostaje w gospodarczym wykorzystaniu. Na jednej z wydm zachowały się ruiny grodziska datowanego na XIII wiek.

Teren ten stanowi unikatowy fragment krajobrazu wyróżniający się wartościami estetycznymi i przyrodniczymi w skali nie tylko gminy, ale również Stobrawskiego Parku Krajobrazowego i województwa. Występuje tu rzadkie zbiorowisko murawy szczotlichowej.

Na obszarze proponowanym do objęcia ochroną występują trzy gatunki roślin chronionych i kilkadziesiąt gatunków chronionych zwierząt.

Zarejestrowano gatunki roślin jak:

·           Paprotka zwyczajna Polypodium vulgare L.

·           Konwalia majowa Convallaria majalis L.

·           Kruszyna pospolita Frangula alnus MILL. 

·           Mysiurek drobny Myosurus minimus L. 

 

Spośród gatunków zwierząt objętych ochroną występują:

·           Czerwończyk nieparek Lycaena dispar

·           Tygrzyk paskowany Argyope bruennichi

·           Kumak nizinny Bombina bombina

·           Bekas Gallinago gallinago

·           Błotniak stawowy Circus aeruginosus

·           Bocian biały Ciconia ciconia

·           Derkacz Crex crex

·           Dudek Upupa epops

·           Dziwonia Carpodacus erythrinus

·           Gęsiorek Lanius collurio

·           Jarzębatka Sylvia nisoria

·           Lerka Lulula arborea

·           Orlik krzykliwy Aquila pomarina

·           Ortolan Emberiza hortulana

·           Pokląskwa Saxicola rubetra

·           Potrzeszcz Miliaria calandra

·           Przepiórka Coturnix coturnix

·           Srokosz Lanius excubitor

·           Świerszczak Locustella naevia

·           Turkawka Streptopelia turtur

·           Zimorodek Alcedo atthis

·           Wydra Lutra lutra

 

Kompleks wydm porośniętych roślinnością ciepłolubną i terenów podmokłych tworzy rzadko spotykaną mozaikę siedlisk, która posiada dużą wartość przyrodniczą i dydaktyczną. W proponowanym zespole przyrodniczo-krajobrazowym w przyszłości planuje się wytyczyć ścieżkę edukacyjną „Dolina Budkowiczanki”, która będzie wykorzystywana przez Ośrodek Edukacyjny Zarządu Opolskich Parków Krajobrazowych.

W propozycjach objęcia ochroną znalazły się również trzy obszary zakwalifikowane jako użytki ekologiczne: „Krzywa Góra”, „Jagienieckie Łąki” i „Śzubiennik”.

Proponowany użytek ekologiczny „Krzywa Góra” stanowią wilgotne, okresowo podtapiane łąki oraz dwa trwale podtopione niewielkie bagna położone w dolinie rzeki Budkowiczanki około 1 km na południowy wschód od wsi Krzywa Góra w gminie Pokój. Część tych łąk pozostaje w gospodarczym wykorzystaniu.

W granicach proponowanego użytku ekologicznego zarejestrowano dwa stanowiska gatunków roślin z „czerwonych list” Górnego Śląska i Opolszczyzny (siedmiopalecznika błotnego Comarum palustre i turzycę sztywną Carex elata). Na terenie tym występuje również kilka gatunków chronionych zwierząt, w tym:

·           Tygrzyk paskowany Argyope bruennichi

·           Jaszczurka żyworódka Lacerta vivipara

·           Jarzębatka Sylvia nisoria

·           Przepiórka Coturnix coturnix

·           Samotnik Tringa ochropus

 

 „Jagienieckie Łąki” – proponowany użytek ekologiczny to otoczone kompleksem leśnym rozległe łąki położone około 2 km na północny wschód od miejscowości Pokój. Obecnie nie są one użytkowane i mają charakter łąk świeżych.

W granicach tego obszaru zarejestrowano jedno stanowisko rośliny chronionej – kukułki (storczyka) szerokolistnej Dactylorhiza majalis. Łąki te stanowią też miejsce występowania wielu zwierząt chronionych. Występują tu:

·           Żaba trawna Rana temporaria

·           Derkacz Crex crex

·           Turkawka Streptopelia turtur

·           Pokląskwa Saxicola rubetra

 

Proponowany użytek ekologiczny „Szubiennik” obejmuje częściowo zmeliorowane podmokłe łąki (w dużej części podtopione) położone wewnątrz kompleksu leśnego przy stawach w Szubienniku.

Na obszarze użytku ekologicznego zarejestrowano stanowiska chronionego gatunku roślin – kukułki (storczyka) szerokolistnej Dactylorhiza majalis oraz chronionych zwierząt:

·           Derkacz Crex crex 

·           Krakwa Anas strepera

·           Turkawka Streptopelia turtur

·           Pokląskwa Saxicola rubetra

·           Bekas Gallinago gallinago

·           Świerszczak Locustella naevia

 

Pomniki przyrody

 

W gminie Pokój ochroną pomnikową objęto pięć drzew, w tym trzy dęby szypułkowe, jeden egzemplarz jesionu wyniosłego i jeden egzemplarz sosny wejmutki. Szczegółowe informacje o zarejestrowanych pomnikach przyrody zamieszczono w tabeli 8.

 

Tabela 8. Zarejestrowane pomniki przyrody w gminie Pokój

 

 

Źródło: M. Juszczyszyn-Pieczonka, J. Kubok, Inwentaryzacja pomników przyrody w województwie opolskim,   IPIŚ PAN (maszynopis), Opole 1997; Badania własne 2001.

 

 

Dobry stan zachowania drzewostanów leśnych, parkowych i zadrzewień śródpolnych dały podstawę do wytypowania na tym terenie drzew o parametrach pozwalających na objęcie ochroną pomnikową. Spośród ponad 150 drzew wytypowano 37 egzemplarzy (tabela 9) godnych zachowania – proponowanych pomników przyrody. Do objęcia ochroną proponuje się również sześć głazów narzutowych.

 

Parki

 

Na terenie gminy Pokój znajduje się założenie parkowe, którego budowę rozpoczęto w drugiej połowie XVIII wieku. Składa się ono z trzech części: parku francuskiego – ogrodu barokowego, parku krajobrazowego (z XIX wieku) oraz parku angielskiego w Winnej Górze.

Park francuski i angielski wpisany jest do rejestru zabytków architektury pod numerem 601/1/7/46/12/46/I, zaś grunty zalesione rozszerzające obszar parku pod numerem 601/1/7/46/12/46I. Łącznie powierzchnia parku wynosi 193,04 ha, z czego powierzchnia parku barokowego wynosi 39,85 ha.

Park uległ dużemu zniszczeniu. Niewiele zachowało się po dawnym systemie budowli wodnych, małej architekturze. Niektóre ścieżki parkowe uległy zatarciu lub zniszczeniu. Są dobrze widoczne w okresie jesienno-zimowym, kiedy większość drzew jest pozbawionych listowia, w okresie wiosenno-letnim liczne podrosty i samosiewy drzew przesłaniają je. Zachował się jednak układ parku z możliwością jego odtworzenia, nieliczne rzeźby i szczątkowo zachowane budowle.

Drzewostan parkowy tworzą przede wszystkim gatunki drzew jak: dąb szypułkowy, buk pospolity i świerk pospolity. Domieszkowo występują: sosna pospolita, sosna wejmutka, grab pospolity, olsza czarna i daglezja zielona. Wiele drzew jest okazałych rozmiarów, wśród nich na uwagę zasługuje pokaźnych rozmiarów sosna wejmutka – pomnik przyrody o obwodzie 502 cm.

Obok gatunków drzew występują krzewy obcego pochodzenia – rododendrony o okazałych rozmiarach. Ich fioletowo-różowe kwiaty ubarwiają park w okresie maja i czerwca.

 

 

---

Przy opracowywaniu witryny korzystano z pracy pt.: "Modelowy program wykorzystania walorów przyrodniczo-krajobrazowych Stobrawskiego Parku Krajobrazowego w procesie rozwoju społeczno-gospodarczego Gminy Pokój"-autorstwa zespołu pod kierunkiem prof. dr hab. Krystyny Dubiel, Pokój 2001