Pomniki przyrody i inne obiekty cenne przyrodniczo w gminie Pokój - 2012 r.

   Za pomniki przyrody uznawane są twory przyrody ożywionej i nieożywionej, które oprócz wartości naukowych, przyrodniczych, krajobrazowych, historycznych i kulturowych charakteryzują się indywidualnymi cechami wyróżniającymi je spośród innych tworów natury. Znajdziemy je zarówno na terenach chronionych, jak i poza nimi, w lasach i na terenach otwartych, zupełnej głuszy, a także w miastach.

   Na terenie gminy Pokój, w miejscowości Pokój znajdują się obiekty przyrodnicze prawnie chronione – pomniki przyrody. Szczególnie potężne drzewa zostały uznane za pomniki przyrody przez Wojewódzkiego Opolskiego Konserwatora Przyrody¹. W gminie Pokój objęto ochroną prawną 3 pomniki przyrody, w tym 1 grupę drzew i 2 pojedyncze drzewa pomnikowe. Wszystkie pomniki przyrody znajdują się w miejscowości Pokój, gdzie łącznie objęto ochroną 5 drzew.

   W pobliżu ronda, między ulicą Brzeską a Namysłowską znajduje się pomnik przyrody o numerze rej.155, w skład którego wchodzą 3 drzewa - 2 dęby szypułkowe oraz 1 jesion wyniosły. Pierwszy dąb szypułkowy jest najgrubszym drzewem uznanym za pomnik przyrody w gminie Pokój, jego obwód to 620 cm i ma około 280 lat. Drzewo posiada tabliczkę urzędową oraz tablicę informacyjną. Obok rośnie drugi dąb szypułkowy, jego obwód jest mniejszy i wynosi 585 cm i liczy około 278 lat. Drzewo to posiada tabliczkę urzędową, jest ogrodzenie jak również jest tablica informacyjna. Niestety drzewo wymaga zabiegów konserwatorskich. Na wysokości ok. 0,5 metra nad ziemią widnieje duża dziupla. Wewnątrz drzewo jest częściowo puste i spróchniałe. Kolejne drzewo, które stanowi ten sam pomnik przyrody to jesion wyniosły o obwodzie 470 cm i liczący około 280 lat. Drzewo jest w dobrym stanie zdrowotnym, posiada tabliczkę urzędową oraz tablicę informacyjną.

   Pomnik przyrody o numerze rej. 281 to dąb bezszypułkowy znajdujący się na trasie Zieleniec - Karłowice. Według opisu z 2002 roku drzewo było w dobrym stanie zdrowotnym. W skali Pacyniaka jego zdrowotność oceniono na 1, po 10 latach zauważono pęknięcie, w postaci wąskiej, dość głębokiej szczeliny na wysokości od 1 - 2,5 metra, drzewo posiada kilka uschniętych konarów. Zaobserwowane zmiany wskazują, iż stan drzewa się pogorszył i teraz jego zdrowotność w skali Pacyniaka uczniowie oceniają na 2. Pomnik posiada tabliczkę urzędową, ogrodzenie oraz tablicę informacyjną. Drzewo ma 605 cm obwodu i liczy 360 lat, wiec jest najstarszym drzewem uznanym za pomnik przyrody w gminie Pokój. 

   Pomnikami przyrody są z reguły drzewa rodzime. Najczęściej są to dęby, lipy jesiony czy sosny. Czasami jednak i tu zdarzają się gatunki egzotyczne, jakim jest sosna wejmutka. Gatunek ten pochodzi z północnych i wschodnich obszarów Ameryki Północnej, gdzie osiąga wysokość do 40 metrów (u nas do 25 metrów). Egzemplarz, który rośnie w parku w Pokoju liczy ok. 520 cm (w 2001 roku wynosił 502 cm) w obwodzie i ma ponad 200 lat. Okaz tej wejmutki w naszym parku jest najstarszy w Polsce. Jest ona pomnikiem przyrody od roku 2001. Drzewo wymaga zabiegów pielęgnacyjnych np. usunięcia starych uschniętych konarów. Pod drzewem zalega gęsty kobierzec igieł, być może spowodowane jest to chorobą drzewa.

   Na terenie gminy Pokój obiektów przyrodniczych prawnie chronionych jest stosunkowo niewiele. Jest jednak sporo obiektów, które się jej na razie nie doczekały. Uczniowie Publicznego Gimnazjum w Pokoju od 2002 roku monitorują drzewa kwalifikujące się do ochrony pomnikowej, wówczas wytypowali 22 obiekty. Po 10 latach uczniowie zinwentaryzowali ponownie wytypowane egzemplarze, dodano również jeden nowy obiekt wart uwagi. Jest to klon pospolity na cmentarzu ewangelickim w Pokoju. Zebrane dane przedstawia poniższa tabela.

   Po przeanalizowaniu danych z 2002 i 2012 roku, średni przyrost obwodu drzew mieści się w granicach 10 - 20 centymetrów. Dwa drzewa zostały wycięte. Niektóre z powyższych drzew proponowanych do objęcia ochroną prawną zostały omówione w rozdziale „Piesza ścieżka edukacyjna - poznajemy ciekawe gatunki drzew w Pokoju”.

   W gminie Pokój nie ma pomników przyrody nieożywionej. Uczniowie proponują, aby 2 obiekty głazów narzutowych zostały objęte ochroną pomnikową. Pierwszy obiekt to głaz narzutowy (obwód 725 cm) z nordyckiego granitu znajdujący się obecnie w parku pałacowym w Pokoju, w części zwanej ogrodem francuskim. Głaz nazywany przed wojną „Der Findlingsblock”² posiada widoczne miejsce, gdzie znajdowała się podobizna księżnej Aleksandry Matyldy (umieszczona w 1927 roku) i do dziś wyryty w kamieniu napis „Die Dankberen Carlsruher ( wdzięczni mieszkańcy Pokoju). Obecnie głaz jest dość dobrze zachowany, jedynie pokrywają go napisy wykonane farbą olejną.

   Drugim cennym obiektem jest grupa trzech głazów narzutowych w pobliżu jeziora Matyldy pomiędzy Pokojem a Winną Górą na terenie stawów hodowlanych karpia Państwowego Gospodarstwa Rybackiego w Krogulnej. Głazy posiadają słabo widoczne napisy wyryte w języku niemieckim Glaube, Hoffnung, Liebe (Wiara, Nadzieja, Miłość). Opracowanie o Pokoju³ podaje, ze na głazach widniały sentencje w języku niemieckim „Wiara góry przenosi”, „ Nadzieja jest przy żywych”, „Miłość wszystko zwycięża”.

¹ [Dz.Urz.Woj.Op. 2000r., nr 6, poz. 23]
² Rossa M. Der Park von Carlsruhe in Oberschlesien. 2002
³ Schmidt J. Pokój-Carlsruhe (1748-1945) monografia. 1998

Monika Żołnowska

oraz uczniowie:
Paulina Cegła
Paulina Duraj
Natalia Jasińska
Katarzyna Sowa
Aleksandra Szymala
Paulina Pietroń
Natalia Zagaja